Een demografisch overzicht van Zuidoost-Anatolië en Oost-Turkije

Er zijn veel vermoedens en geruchten over de demografische samenstelling van de bevolking in Zuidoost-Anatolië en Oost-Turkije. Eerder liet ik al middels een kort onderzoek blijken dat het aantal Koerden in Oost-Turkije waarschijnlijk rond de 6,5 miljoen bedraagt.[1] Een iets ruimere schatting zou tussen de 5 en 8 miljoen kunnen zijn, oftewel tussen de 7 en 11% van de bevolking.[2] In de regio van Zuidoost-Anatolië en Oost-Turkije blijkt dit percentage sterk te stijgen.

Indien men alleen die regio's in beschouwing zou nemen, zou het aantal Koerden in die specifieke regio's in percentages tussen de 19,42% en 28,49% zijn.[3] Nieuw onderzoek van de Turks-Amerikaanse hoogleraar Yılmaz Esmer lijkt dit nu verder te beamen.

Yılmaz Esmer heeft een indrukwekkende carrière achter zijn rug, met dienstverbanden bij het prestigieuze Yale Universiteit in Amerika. Deze vervolgde hij door bij het eveneens prestigieuze Stanford Universiteit aan de slag te gaan. Momenteel is hij verbonden aan de Bahçeşehir Universiteit in İstanbul.

Zijn onderzoek voerde hij uit gedurende 2011 en 2012. Hierbij vroeg hij inwoners de twee simpele vragen of zij zich Turks voelden en in hoeverre zij hier trots op waren.[4] Alhoewel de eerste vraag een gesloten vraag was met slechts twee mogelijke antwoorden (te weten 'ja' of 'nee'), was de tweede vraag een open vraag met vijf mogelijke (meerkeuze) antwoorden. Deze opties waren 'erg trots', 'trots', 'neutraal', 'niet trots' en 'totaal niet trots c.q. ik ben geen Turk'. De conclusies zijn zeer interessant te noemen. Esmer kon Turkije aan de hand van zijn gegevens indelen in vijf geografische gebieden:

1. West-Anatolië had met ongeveer 70% een vrij laag aantal van inwoners die zich "Turks" noemden en hier trots op waren, althans in vergelijking met andere regio's van Anatolië. Het ging hierbij om de provincies Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, Yalova, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Manisa, Kütahya, Uşak, Denizli en Aydın; in totaal 17 provincies. Istanbul had binnen deze regio het hoogste percentage met 78% van inwoners die zichzelf zowel Turks beschouwden als trots waren op dit wapenfeit. İzmir volgde met 72%, terwijl de andere provincies op 71% stonden. De overige percentages waren of Turks maar hier niet overdreven trots op, dan wel beschouwden zij zichzelf niet als Turks.

2. De volgende groep was met 90% de regio met de grootste groep aan inwoners die zichzelf zowel "Turks" beschouwden als hier erg trots op waren. Het ging hierbij om de provincies Zonguldak, Bolu, Düzce, Ankara, Eskişehir, Afyon, Isparta, Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat, Kırıkkale, Çorum, Çankırı, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop, Samsun, Ordu, Tokat, Amasya, Sivas, Kayseri, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Rize en Artvin. In totaal ging het om 33 provincies, waarvan vooral de van oorsprong Lazische plaatsen zoals Trabzon verrassend waren te noemen. Net als provincies uit Oost-Anatolië zoals Bayburt en Artvin, alhoewel het merendeel van de provincies duidelijk in Centraal-Anatolië lagen.

3. Een middenmoot wat betreft de uitslag was Zuid-Anatolië met 80% van de inwoners die zich zowel "Turks" beschouwden als hier erg trots op waren. Het ging om tien provincies, te weten Muğla, Burdur, Antalya, Mersin, Adana, Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis en Hatay. Ook hier waren er enkele verrassingen zoals Hatay en Kilis, die grenzen aan Syrië en in Zuidoost-Anatolië liggen.

4. De regio met de één na grootste groep van inwoners die zich zowel "Turks" beschouwden als hier extreem trots op waren, waren provincies in Noordoost-Anatolië. Deze zeven provincies waren met 85% een sterke tweede regio wat betreft afkomst en de mate van trots die ermee gepaard ging. Deze provincies waren Ardahan, Kars, Erzurum, Erzincan, Tunceli, Elazığ en Malatya. Het valt op dat vooral Alevieten in deze regio wonen maar zichzelf toch in eerste instantie als "Turk" beschouwen ondanks hun religieuze minderheidspositie als Alevieten. Vooral de aanwezigheid van Tunceli en Elazığ kan als verrassend worden gezien omdat de steden door de terreurgroep PKK worden opgeëist als "Koerdisch gebied". In praktijk blijken maar 15% van de inwoners zich af te zetten tegen Turkije.

5. De laatste regio had het laagste percentage mensen die zichzelf als "Turks" beschouwden en hier uitermate trots op waren. Deze 14 provincies waren Iğdır, Ağrı, Van, Hakkari, Şırnak, Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şanlıurfa en Adıyaman. Het percentage besloeg slechts 23% van de inwoners, het laagste percentage van heel Turkije en ook het enigste percentage wat minder dan 2/3 was.

Toch versterkt dit niet de beweringen van de PKK en wel om (onder andere) de volgende redenen:
- Veel inwoners konden zich wel als "Turk" beschouwd hebben maar voelden zich hier niet extreem trots op;
- Indien 23% van de inwoners zich "erg trots" voelt (en dus een uiterste groep vormen), dan is het logisch om te concluderen dat een ongeveer even groot deel "trots" en weer een evenredig deel "neutraal" heeft geantwoord. Die groep zou dan een gematigde meerderheid moeten vormen, daar de meeste mensen in het algemeen toch gematigd zijn wat betreft dit soort (politieke) uitspraken. Dit zou betekenen dat toch grofweg 3/4 van de inwoners in Diyarbakır (en andere regio's uit die categorie) zich "Turks" voelt maar de mate van trotsheid in verschillende mate ervaart (zoals 'erg trots', 'trots' en 'neutraal' tot zelfs 'niet trots');
- Het aantal van 23% is toch bijna 2,5 maal hoger dan wat de PKK beweert tegenover journalisten. Zo heeft de Nederlandse journalist Patrick Lodiers namens BNN beweerd dat "ruim 90% van de één miljoen inwoners van Diyarbakır van Koerdisch zijn".[5]

In zijn totaliteit liet het onderzoek zien dat ruim drie van de vier inwoners van Anatolië zich zowel "Turks" beschouwde, als hier erg trots op was. In percentages sprak Esmer zelfs van "slechts tien procent dat weigerde om zich 'Turk' te noemen". Dit zou betekenen dat (na aftrek van andere minderheden zoals Armeniërs, Arabieren, Assyriërs, gepensioneerde ouderen uit Europa die een vakantiehuis hebben gekocht in Turkije en een groep werkende mensen c.q. diplomaten uit het buitenland), er inderdaad ongeveer 7-11% Koerden in Turkije wonen maar dat het percentage veel dichter tot de 7% staat dan tot de 11%.

Armand Sağ

15/16 oktober 2012

© Armand Sağ 2012